آمبولی عبارت است از جدا شدن و ورود لخته در جریان خون از طریق سمت راست قلب معمولا به ریه و ایجاد علائم ریوی و در موارد شدید میتواند موجب به مرگ نیز شود.
نوع معروف تر و معمول تر آمبولی ناشی از تشکیل لخته در جریان خون وریدی (Venous thromboembolism) VTE اندام تحتانی میباشد که پس از کنده شدن از دیواره ی رگ وارد جریان خون شده و از طریق وريد اجوف و قلب راست به ریه میرسد.
نوع دیگر آمبولی عبارت است از جدا شدن و ورود چربی (Fat embolism) از المان های مغز استخوان از طریق عروق سينوزوئيدال (Sinusoidal) در قسمت مدولاری (Medullary) استخوان و ورود آن به جریان خون وریدی از طریق قلب راست به ریه است.
در عمل های جراحی تعویض مفصل یا آرتروپلاستی یکی از عوارض خطرناک عارضه ی آمبولی میباشد و هر دو نوع آمبولی هم از نوع ترومبو آمبولی که ناشی از تشکیل لخته و هم آمبولی چربی ناشی از جدا شدن چربی از مغز استخوان و ورود آن به جریان خون و ریه میتواند اتفاق بیفتد .
خوشبختانه این عارضه نادر است و در درصد کمی از بیماران اتفاق می افتد ولی با توجه به خطیر بودن آن و احتمال مرگ و میر ناشی از آن معمولا در اغلب موارد باید از داروهای اصطلاحا آنتي كواگولان يا ضد انعقاد (Anticoagulant) برای پیش گیری از این عارضه بعد از عمل برای بیمارانی که تحت عمل جراحی آرتروپلاستی و تعویض مفصل زانو و یا هیپ قرار میگیرند استفاده شود.
برای تجویز داروی ضد انعقاد یا آنتي كواگولان در بیمارانی که تحت عمل های جراحی ارتوپدی قرار میگیرند و حتی بیمارانی که گچ گیری برای آنها انجام میشود بدون عمل جراحی دستورالعملی موسوم به گايد لاين (Guideline) وجود دارد که پزشک معالج با توجه به آن میتواند تصمیم گیری کند که به بیمار داروی داروی ضد انعقاد بدهد یا ندهد و اخیرا داروی آسپرین (ASA=aspirin) جزو داروهای آنتی پلاکت (Anti platelet drug) محسوب میشود در گاید لاین در کنار داروهای آنتي كواگولان قرار گرفته و در بسیاری از موارد میتوان از این دارو به عنوان جایگزین داروهای ضد انعقاد که هم عوارض بیشتری دارند و هم گرانتر هستند استفاده کرد.
در این گاید لاین یا دستورالعمل توجه به سن بیمار ، نوع عمل جراحی ماینور یا ماژور باشد و یک سری فاکتور های دیگر دخالت داده شده و بر اساس این دستورالعمل ها عمل های جراحی آرتروپلاستی یا تعویض مفصل زانو و هیپ خود به تنهایی 5 امتیاز دارد و بدون اینکه بیمار هیچ فاکتور خطر یا ریسک فاکتور دیگری داشته باشد مجوز این است که داروی آنتي كواگولان برای بیمار بعد از عمل حتما تجویز شود.
اخیرا تفاوت هایی در مورد ریسک ابتلا به ترومبو آمبولی در بیماران تحت عمل جراحی تعویض مفصل هیپ یا آرتروپلاستی هیپ در مقایسه عمل های جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو عنوان شده است و محققین در بررسی های انجام شده دیده اند که ریسک ابتلا به ترومبو آمبولی خصوصا از نوع خطرناک آن که در پركسيمال (Proximal) اندام یا بالاتر از زانو و رگ های درشت تر دچار لخته و ترومبو آمبولی میشوند در آرتروپلاستی هیپ بیشتر از آرتروپلاستی زانو است و در صورت کنده شدن این لخته و ورود آن از طریق جریان خون و قلب راست به داخل ریه احتمال خطر مرگ و میر و علائم شدیدتر بیشتر است تا مواردی که تشکیل لخته در عروق وریدی ديستال (Distal) اندام شامل عروق ساق و عروق دیستال به زانو ایجاد میشود.
